การพัฒนาโปรแกรมเสริมสร้างภาวะผู้นำทางการเรียนการสอนของผู้บริหารสถานศึกษาโดยใช้แนวคิดการชี้แนะทางปัญญาและกลุ่มศึกษาทั้งคณะ
THE DEVELOPMENT OF AN INSTRUCTIONAL LEADERSHIP ENHANCEMENT PROGRAMME OF SCHOOL PRINCIPALS BY USING COGNITIVE COACHING AND WHOLE-FACULTY STUDY GROUP APPROACHES
วันที่ส่งบทความ: 8 พ.ค. 2567
วันที่ตอบรับ: 2 ก.ค. 2567
วันที่เผยแพร่: 1 ก.ค. 2568
บทคัดย่อ
การวิจัยมีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนาโปรแกรมเสริมสร้างภาวะผู้นำทางการเรียนการสอนของผู้บริหารสถานศึกษาโดยใช้แนวคิดการชี้แนะทางปัญญาและกลุ่มศึกษาทั้งคณะ และประเมินเบื้องต้นเกี่ยวกับความถูกต้องและเหมาะสมของโปรแกรม โดยใช้กระบวนการวิจัยและพัฒนาประกอบด้วย ระยะที่ 1 การศึกษาสภาพ ปัญหา และทฤษฎีที่เกี่ยวข้อง ด้วยการวิเคราะห์เชิงเนื้อหาและสำรวจความต้องการจำเป็น (modified priority need index) ใช้ตัวอย่าง 300 คน คือผู้อำนวยการโรงเรียน รองผู้อำนวยการโรงเรียนที่ปฏิบัติงานในโรงเรียนขนาดกลางและขนาดเล็ก ปีการศึกษา 2566 โดยใช้การสุ่มแบบหลายขั้นตอน ระยะที่ 2 การพัฒนา และตรวจสอบคุณภาพก่อนใช้โปรแกรมโดยผู้ทรงคุณวุฒิ ระยะที่ 3
การทดลองนำร่องใช้โปรแกรม กรณีศึกษา คือ ผู้อำนวยการโรงเรียนจำนวน 2 คน และระยะที่ 4 การปรับปรุงโปรแกรมฯ
ผลการวิจัยสรุปได้ว่า 1) โปรแกรมฯเป็นนวัตกรรมหลักสูตรการพัฒนาวิชาชีพผู้บริหารสถานศึกษาตั้งแต่ 2 คน ขึ้นไปที่ออกแบบมาเพื่อเป็นเครื่องมือของสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาโดยมีกลุ่มผู้สนับสนุนจำนวน 3 คน คือ ศึกษานิเทศก์ ผู้อำนวยการโรงเรียนพี่เลี้ยง อาจารย์มหาวิทยาลัยเป็นผู้ใช้กระบวนกลยุทธ์ ทั้ง 5 ขั้นตอน ได้แก่ (1) การสร้าง
ความตระหนักในหน้าที่ (aware) (2) การสร้างการมีส่วนร่วมจากเครือข่าย (engage) (3) การลงพื้นที่ปฏิบัติงานจริง (enable) (4) การสร้างความมั่นใจในการปฏิบัติงาน (empower) (5) การขยายผลสู่การพัฒนาคุณภาพผู้เรียนที่ยั่งยืน (sustain) รวมทั้งใช้เทคนิคการโค้ชและการเป็นพี่เลี้ยง สอดแทรกอยู่ทั้ง 5 ขั้นตอน เพื่อแก้ไขทักษะและสร้างกำลังใจเฉพาะบุคคล โปรแกรมใช้การอบรมเชิงปฏิบัติการร่วมกับการฝึกปฏิบัติงานจริงในโรงเรียนและติดตามผ่านระบบออนไลน์ ใช้การประเมินตามสภาพจริงจากคุณภาพพฤติกรรมและชิ้นงานโดยอิงเกณฑ์รูบริกแบบผสมผสาน (annotated rubric) 2) ผลการประเมินความถูกต้องของโปรแกรม พบว่า หลักการ กลยุทธ์ กิจกรรม และแนวทางการวัด มีความถูกต้องตั้งแต่ร้อยละ 85.7 และผู้บริหารสถานศึกษาทั้ง 2 คน มีคะแนนระดับภาวะผู้นำทางการเรียนการสอนหลังเข้าโปรแกรมสูงกว่าก่อนเข้าร่วมโปรแกรมฯ และผ่านเกณฑ์ร้อยละ 50 จึงสรุปได้ว่าโปรแกรมเสริมสร้างภาวะผู้นำทางการเรียนการสอนของผู้บริหารสถานศึกษามีความถูกต้องและเกิดประสิทธิผลสามารถนำไปพัฒนาต่อและเข้าสู่กระบวนการทดลองใช้จริงได้
Abstract
The objective of this research was to develop an enhancement programme to improve the instructional leadership of school principals by employing cognitive coaching and whole-faculty study groups. The research and development process consisted of four phases:Phase 1: Studied the current conditions, problems, and related theories through content analysis and a modified priority need index survey with 300 participants, including school directors and deputy directors from medium-sized and small-sized schools in the 2023 academic year, selected through multi-stage random sampling.Phase 2: Developed and ensured the quality of the programme by experts before implementation.
Phase 3: Conducted a pilot test of the programme with a case study involving 2 school principals.Phase 4: Refined the programme based on feedback and assessed its quality by the experts.The findings indicate that: 1)The programme represented an innovative professional development curriculum designed for the educational district office to develop the instructional leadership of school principals, involving at least two members in the implementation group. This group included an educational supervisor, a mentor school principal, and a university professor, who used the programme’s five-step strategies: (1) aware, (2) engage, (3) enable, (4) empower, and (5) sustain. The programme incorporated coaching and mentoring techniques throughout these steps to address individual skills and motivation issues. The training combined workshops with real school practice and followed up through an online system, evaluating actual performance using a mixed-methods annotated rubric. 2)The programme's principles, strategies, activities, and evaluation methods were found to be accurate, with over 85.7% correctness. School principals who participated in the programme showed higher instructional leadership scores post-programme, exceeding the 50% threshold, demonstrating that the enhancement programme was both accurate and effective for practical use.
Keywords
โปรแกรมเสริมสร้างภาวะผู้นำทางการเรียนการสอน; ผู้บริหารสถานศึกษา; การชี้แนะทางปัญญา; กลุ่มศึกษาทั้งคณะ; Instructional Leadership Programme; School Principal; Cognitive Coaching; Whole-faculty Study Group
How to cite!
มารุต ทรรศนากรกุล, ชาริณี ตรีวรัญญู, & พฤทธิ์ ศิริบรรณพิทักษ์. (2568). การพัฒนาโปรแกรมเสริมสร้างภาวะผู้นำทางการเรียนการสอนของผู้บริหารสถานศึกษาโดยใช้แนวคิดการชี้แนะทางปัญญาและกลุ่มศึกษาทั้งคณะ. วารสารพัฒนาการเรียนการสอน มหาวิทยาลัยรังสิต, 19(2), 93-111
References
กองทุนเพื่อความเสมอภาคทางการศึกษา. (2565). สถิติทางการศึกษา. สืบค้นเมื่อ 15 ตุลาคม 2565, จาก https://www.eef.or.th/contact/e-service/
จุไรรัตน์ สุดรุ่ง. (2559). การนิเทศภายในโรงเรียน. แดเน็กซ์อินเตอร์คอร์ปอเรชั่น.
ชัชรินทร์ ชวนวัน. (2561). การประเมินสมรรถนะภาวะผู้นำทางวิชาการของผู้บริหารสถานศึกษา. วารสารวิชาการมหาวิทยาลัยอีสเทิร์นเอเชีย ฉบับสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์, 8(3), 280–297.
ชนิพรรณ จาติเสถียร. (2560). การวิจัยและพัฒนากระบวนการการฝึกอบรมครูประจำการด้านการประเมินเด็กปฐมวัย โดยใช้แนวคิดจิตตปัญญาศึกษาและการชี้แนะทางปัญญา. วารสารครุศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 45(2), (เม.ย.–มิ.ย.).
ณัฏฐพล ทีปสุวรรณ. (2565). การควบรวมโรงเรียนขนาดเล็กทางเลือกและความท้าทายของการยกระดับคุณภาพการศึกษาของไทย. วารสารรัฏฐาภิรักษ์, 64(3).
ทิศนา แขมมณี. (2559). ศาสตร์การสอน: องค์ความรู้เพื่อการจัดกระบวนการเรียนรู้ที่มีประสิทธิภาพ. สำนักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
เยาวเรศ จิตต์ตรง. (2556). กลยุทธ์การพัฒนาภาวะผู้นำด้านการเรียนการสอนสำหรับผู้บริหารโรงเรียนมัธยมศึกษา (วิทยานิพนธ์ดุษฎีบัณฑิต). จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
วรกานต์ อินทรโสภา. (2555). การพัฒนาสมรรถนะความเป็นผู้นำทางการเรียนการสอนของผู้บริหาร (วิทยานิพนธ์ดุษฎีบัณฑิต). จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
วารุณี ลัภนโชคดี. (2560). ปัจจัยที่ส่งผลและพัฒนาการของระดับคุณภาพการศึกษาของสถานศึกษาขั้นพื้นฐานจากผลการประเมินคุณภาพภายนอกทั้งสามรอบของ สมศ. สำนักงานรับรองมาตรฐานและประเมินคุณภาพการศึกษา.
ศิริชัย กาญจนวาสี. (2545). ทฤษฎีการประเมิน (พิมพ์ครั้งที่ 3). สำนักพิมพ์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
ศิริชัย กาญจนวาสี. (2549). โครงการวางระบบประเมินสมรรถนะในการสรรหาผู้ดำรงตำแหน่งอำนวยการ. สถาบันที่ปรึกษาเพื่อพัฒนาประสิทธิภาพในราชการ, สำนักงานข้าราชการพลเรือน.
สุพรรัตน์ สัตตธนชัยภัทร. (2557). กลยุทธ์การพัฒนาภาวะผู้นำทางการเรียนการสอนของครู (วิทยานิพนธ์ดุษฎีบัณฑิต). จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
สุวิมล ว่องวาณิช. (2548). การวิจัยประเมินความต้องการจำเป็น. สำนักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
สำนักงานข้าราชการครูและบุคลากรทางการศึกษา. (2563). เกณฑ์อัตรากำลังข้าราชการครูและบุคลากรทางการศึกษา. สืบค้นเมื่อ 16 มกราคม 2565, จาก http://circular.otepc.go.th/files/v23-2563.pdf
สำนักงานเลขาธิการสภาการศึกษา. (2564). กรอบสมรรถนะหลักของผู้เรียนระดับการศึกษาขั้นพื้นฐาน. กคศ.
อัจฉรา นิยมาภา. (2561). การพัฒนาตัวชี้วัดสมรรถนะภาวะผู้นำทางการเรียนการสอนของผู้บริหารสถานศึกษาในการจัดการเรียนรู้ของผู้เรียนในศตวรรษที่ 21 สังกัดกรุงเทพมหานคร. สักทอง: วารสารมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์, 24(3), 93–110.
อัศนีย์ สุกิจใจ. (2560). รูปแบบการพัฒนาภาวะผู้นำเชิงวิชาการตามหลักพุทธธรรมของผู้บริหารโรงเรียนวิถีพุทธในจังหวัดนครสวรรค์ (ดุษฎีนิพนธ์). มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
อภิชัย พันธเสน, และคณะ. (2558). การสังเคราะห์งานวิจัยว่าด้วยปัญหาและข้อเสนอแนะในกระบวนการจัดการศึกษาไทย: ประเด็นปัญหาคุณภาพการศึกษา (2535–2558). สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.).
Cohen, J. (1988). Statistical power analysis for the behavioral sciences (2nd ed.). Hillsdale, NJ: Erlbaum.
Costa, A. L., & Garmston, R. J. (2015). Cognitive coaching: Developing self-directed leaders and learners (3rd ed.). Lanham, MD: Rowman & Littlefield.
Glickman, C. D. (2007). Supervision and instructional leadership: A developmental approach (7th ed.). Boston, MA: Pearson.
Hallinger, P., & Hosseingholizadeh, R. (2020). Exploring instructional leadership in Iran: A mixed methods study of high- and low-performing principals. Educational Management Administration & Leadership, 48(4), 595–616. https://doi.org/10.1177/1741143218822774
Hilliard, A. (2009). Faculty-study groups support school improvement efforts. Journal of College Teaching & Learning, 6(7). https://doi.org/10.19030/tlc.v6i7.1120
Ismail, S. N., Don, Y., Husin, F., & Khalid, R. (2018). Instructional leadership and teachers' functional competency across the 21st century learning. International Journal of Instruction, 11(3), 135–152.
Murphy, C., & Lick, D. (2005). Whole-faculty study groups: A powerful way to change schools and enhance learning. Thousand Oaks, CA: Corwin Press.
Ross, D. J., & Cozzens, J. A. (2016). The principalship: Essential core competencies for instructional leadership and its impact on school climate. Journal of Education and Training Studies, 4(9), 162–176.
Shatzer, R. H., Caldarella, P., Hallam, P. R., & Brown, B. L. (2014). Comparing the effects of instructional and transformational leadership on student achievement: Implications for practice. Educational Management Administration & Leadership, 42(4), 445–459.
Tangdhanakanond, K., Archwamety, T., McFarland, M., & Beckman, T. (2013). Comparison of the performance and importance ratings on intervention practices of preschool and elementary school educators in Thailand. School Psychology International, 34(2), 213–222.
Vinitwatanakhun, W., & Sawatsupaphon, S. (2019). Strengthening instructional leadership competencies in a Thai private secondary school. SSRN. https://ssrn.com/abstract=3410174
Approved By TCI (2025 - 2029)
Indexed in
